„Ponieważ żyli prawem wilka
historia o nich głucho milczy
pozostał po nich w kopnym śniegu
żółtawy mocz i ten ślad wilczy”.
Zbigniew Herbert
W Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych, 1 marca 2021 roku, zostały ogłoszone wyniki III Wojewódzkiego Konkursu Literackiego „Wolność jest w nas”. Komisja w składzie: Waldemar Kilar – nauczyciel języka polskiego, Anna Bałuka – nauczyciel historii, Jolanta Pietruszka – nauczyciel – bibliotekarz dokonała oceny 107 prac konkursowych, które nadesłali w regulaminowym czasie uczniowie z 42 szkół podstawowych z województwa podkarpackiego. Konkurs swym patronatem objęli: Małgorzata Rauch – Podkarpacki Kurator Oświaty, Piotr Uruski – Poseł na Sejm RP, Jan Pelczar – Starosta Krośnieński, Wojciech Farbaniec – Burmistrz Gminy Rymanów, Jan Bałuka – Przewodniczący Regionalnej Sekcji NSZZ „Solidarność” Pracowników Oświaty i Wychowania w Krośnie, Piotr Cisek – Dyrektor ZSP w Posadzie Górnej. Ogółem przyznano aż 17 nagród dla początkujących poetów i 16 nagród dla adeptów sztuki prozatorskiej. Gratulujemy wszystkim laureatom!
Jury oceniło prace odrębnie dla poezji i prozy. Zwracano szczególną uwagę na zgodność merytoryczną z tematem konkursu, oryginalny pomysł na tekst, kompozycję utworu i jego przesłanie, wyraz artystyczny oraz poprawność w zakresie języka, ortografii i interpunkcji. Celem Konkursu Literackiego „Wolność jest w nas” było przede wszystkim przybliżenie sylwetek siedmiu członków niepodległościowego IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”: Łukasza Cieplińskiego, Adama Lazarowicza, Mieczysława Kawalca, Józefa Rzepki, Franciszka Błażeja, Józefa Batorego i Karola Chmiela, zamordowanych 1 marca 1951 roku w więzieniu na warszawskim Mokotowie. W 2021 roku obchodzimy właśnie 70. rocznicę ich śmierci z rąk komunistycznych oprawców.
Cieszy to, że konkurs wszedł na stałe do kalendarza wydarzeń środowisk szkolnych z Podkarpacia i spotkał się z ogromnym zainteresowaniem nauczycieli i młodzieży w trudnych pandemicznych czasach. Dość powiedzieć, że w gronie uczestników tegorocznej edycji znaleźli się ubiegłoroczni laureaci, którzy ponownie stanęli w konkursowe szranki i spróbowali swych sił na polu poezji i prozy (m.in. Kaja Kołodziejczyk z Rymanowa, Gracjana Kenar z Posady Górnej, Gabriel Kwaśniak z Zarzecza), a troje młodych adeptów pióra (Roksana Żychowska, reprezentująca Szkołę Podstawową nr 8 w Krośnie, Gabriel Kwaśniak z Zespołu Szkół w Zarzeczu, Oskar Dziadosz ze Szkoły Podstawowej w Trzcinicy) wystartowało w dwu kategoriach tematycznych, co było zgodne z założeniami regulaminu konkursu.
Napawa dumą to, że swoją twórczością, zainspirowaną walką żołnierzy wyklętych o godność i honor, podzielili się uczniowie z wielu miast i wsi Podkarpacia, m.in. z Jarosławia, Kramarzówki k. Pruchnika, Wietlina, Leżajska, Chałupek Dębniańskich i Wólki Grodziskiej k. Leżajska, Grzęski k. Przeworska, Mielca, Przecławia, Stalowej Woli, Dębicy, a także Czarnej Górnej, Brzozowa, Krosna, Iwonicza, Wietrzna, Woli Jasienickiej, Wojaszówki czy Odrzykonia. Słowem, idea konkursu literackiego, upamiętniająca żołnierzy wyklętych, przez lata zapomnianych, padła na podatny grunt. Jak widać, w konkursie wzięli udział uczniowie z dużych miast województwa podkarpackiego, stanowiących ważne ośrodki życia naukowego i kulturalnego, jak i z małych miejscowości rozsianych po Polsce południowo – wschodniej.
Nieskrywaną radość wywołuje to, że idea konkursu spotkała się z żywym zainteresowaniem ze strony uczestników, do których z racji wieku turniej nie był adresowany. Wpłynęły na adres organizatorów prace trojga uczestników z klas czwartych – młodych i ambitnych twórców. Ich teksty, ujęte w ciekawej formie gatunkowej, głoszące idee dobra, prawdy i piękna w świecie, propagowane przez żołnierzy wyklętych – bohaterów tegorocznej edycji, obdarzone niezwykłą urodą języka i stylu, zostały docenione przez jurorów nagrodą specjalną. Słowa uznania kierujemy w tym miejscu do Jakuba Szula, Zuzanny Szwarc i Julii Szepieniec (wszyscy ze Szkoły Podstawowej w Posadzie Górnej), dziękując za zaangażowanie i autentyczną pracę, za polot pisarski i odwagę. To dodatkowy argument dla autorów konkursu, przemawiający za tym, że ich praca ma sens, bo służy integracji i budowaniu pozytywnych relacji międzyludzkich i uczeniu, że to, co minione, wcale nie musi być anachroniczne. Wręcz przeciwnie: historii uczymy się po to, aby poznając przeszłość, zrozumieć teraźniejszość i umieć kształtować przyszłość.
Wreszcie, cieszy to, że na konkurs wpłynęła ponad setka utworów literackich, w tym wiele o wybitnych znamionach artystycznych. Doceniono wiersze białe, w których autorzy operowali wyszukaną metaforą i celną puentą, w znakomitej większości dedykowane pomordowanym 1 marca 1951 roku żołnierzom wyklętym, a także rymowane parzyście lub krzyżowo w klauzulach wersów liryki o stałym metrum, cechujące się dyscypliną wersyfikacyjną, z dominującym wierszem zdaniowym, częstokroć wykorzystującym przerzutnię celem zaskoczenia czytelnika. Niemałym atutem tych wypowiedzi były ciekawe konotacje literackie, w tym odniesienia do znanych dzieł jak: „Muzeum” Wisławy Szymborskiej, „Urszula Kochanowska” Bolesława Leśmiana czy „Elegia o ... (chłopcu polskim)” Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Powstały całkiem zgrabne treny i hymny. Lirykę reprezentowały też piosenka i elegia.
Z kolei spośród tekstów epickich uwagę przykuły: opowiadanie, list i pamiętnik. Formy te były w opinii jurorów summą rozważań młodego pokolenia autorów nad istotą romantycznego mitu walki o wolność, kultywowanego przez żołnierzy wyklętych, niezależnie od poniesionych strat w czasach okupacji sowieckiej. Z owych tekstów przebijały ważne życiowe prawdy i napomnienia, co świadczy o tym, prozaicy zadbali nie tylko o zgrabną konstrukcję fabularną, ale także przesłanie, które nie raziło ani nadmiernym patosem, ani zbyteczną jednostronnością. W niemały zachwyt wprawiły jurorów wartkie dialogi postaci, okraszone dowcipem, lakoniczne charakterystyki bohaterów, niepozbawione komentarzy odautorskich, plastyczne opisy krajobrazów jako niemych świadków historii czy dokładne opisy przedmiotów, ukazujące dbałość piszących o detal i ich niezwyczajną spostrzegawczość. Znać, że warsztat pracy młodych pisarzy, poparty sugestiami i wskazówkami opiekunów merytorycznych, doskonale się rozwija i dobrze rokuje na przyszłość. To dowód też na to, że uczestnicy poznali wiele konwencjonalnych zabiegów literackich i technik pisarskich, dzięki czemu ich wypowiedzi nie były schematyczne i sztampowe, lecz zaskakujące i ciekawe, oryginalne i nieoczywiste. Posłużenie się antropomorfizacją świata przedstawionego, zastosowanie konwencji oniryzmu, wprowadzenie mowy pozornie zależnej czy wykorzystanie kompozycji szkatułkowej to tylko ciekawsze zabiegi prozatorskie, które zostały docenione w końcowym werdykcie przez komisję konkursową. Wszystko to napawa autentyczną dumą i niemałą satysfakcją organizatorów.
Przyznano następujące nagrody:
Miejsce |
Imię i nazwisko uczestnika |
Nazwa szkoły |
Imię i nazwisko opiekuna merytorycznego |
Kategoria: poezja |
|||
I |
Gabriel Kwaśniak |
Szkoła Podstawowa |
Barbara Zięba |
I |
Łukasz Buczyński |
Szkoła Podstawowa |
Urszula Pachana – Szpiech |
I |
Milena Kaczor |
Szkoła Podstawowa |
Anna Pelczarska |
II |
Kaja Kołodziejczyk |
Szkoła Podstawowa |
Beata Miszczyk |
II |
Roksana Żychowska |
Szkoła Podstawowa nr 8 |
Jolanta Teśniarz |
II |
Maja Wołczańska |
Szkoła Podstawowa |
Katarzyna Nowak |
III |
Jan Syrek |
Szkoła Podstawowa |
Elżbieta Słowik |
III |
Zuzanna Prugar |
Szkoła Podstawowa nr 8 |
Jolanta Teśniarz |
III |
Marta Słomba |
Szkoła Podstawowa |
Aneta Pamuła |
wyróżnienie honorowe |
Gracjana Kenar |
Szkoła Podstawowa |
Waldemar Kilar |
wyróżnienie honorowe |
Gabriel Nowak |
Szkoła Podstawowa w Chałupkach Dębniańskich |
Ewelina Leboda |
wyróżnienie honorowe |
Laura Napora |
Szkoła Podstawowa |
Mirosława Pająk |
wyróżnienie honorowe |
Aurelia Olszańska |
Szkoła Podstawowa |
Sylwia Rabczak |
wyróżnienie honorowe |
Filip Domaradzki |
Szkoła Podstawowa |
Agata Jastrzębska |
wyróżnienie honorowe |
Szymon Horbacz |
Szkoła Podstawowa |
Anna Kula |
wyróżnienie honorowe |
Bartosz Węgrzyn |
Szkoła Podstawowa nr 3 |
Honorata Żychowska |
wyróżnienie honorowe |
Natalia Janiszkiewicz |
Szkoła Podstawowa |
Mariusz Masłyk |
Kategoria: proza |
|||
I |
Ilona Karasińska |
Szkoła Podstawowa nr 2 |
Ewelina Wysocka |
I |
Julia Dziedzic |
Szkoła Podstawowa |
Urszula Maź |
I |
Roksana Żychowska |
Szkoła Podstawowa nr 8 |
Jolanta Teśniarz |
II |
Gabriel Kwaśniak |
Szkoła Podstawowa |
Barbara Zięba |
II |
Oskar Dziadosz |
Szkoła Podstawowa |
Zofia Klęba Małgorzata Grotkowska – Uliasz |
II |
Jagoda Hawaj |
Szkoła Podstawowa |
Elżbieta Giemza |
III |
Alicja Hanus |
Szkoła Podstawowa |
Waldemar Kilar |
III |
Aleksandra Lewandowska |
Szkoła Podstawowa |
Beata Mazur |
III |
Maria Brzozowska |
Szkoła Podstawowa nr 3 |
Alicja Lechowicz |
wyróżnienie honorowe |
Oliwia Wojciechowska |
Szkoła Podstawowa |
Karolina Niemiec |
wyróżnienie honorowe |
Michał Skowronek |
Szkoła Podstawowa |
Krystyna Kojder |
wyróżnienie honorowe |
Julia Lorens |
Szkoła Podstawowa |
Marzena Muzyka |
wyróżnienie honorowe |
Radosław Władyka |
Szkoła Podstawowa |
Waldemar Kilar |
nagroda specjalna |
Jakub Szul |
Szkoła Podstawowa |
Waldemar Kilar |
nagroda specjalna |
Zuzanna Szwarc |
Szkoła Podstawowa |
Waldemar Kilar |
nagroda specjalna |
Julia Szepieniec |
Szkołą Podstawowa |
Waldemar Kilar |
Konkurs zakończył się pełnym sukcesem organizacyjnym. Nie byłoby to możliwe, gdyby nie wsparcie hojnych darczyńców. Wśród nich znaleźli się: Wojciech Farbaniec – Burmistrz Gminy Rymanów, Jan Pelczar – Starosta Krośnieński oraz Jan Bałuka – Przewodniczący Regionalnej Sekcji NSZZ „Solidarność” Pracowników Oświaty i Wychowania w Krośnie. Podziękowanie kierujemy w stronę Piotra Ciska – Dyrektora ZSP w Posadzie Górnej, którego autentyczne zaangażowanie, by w trudnych czasach edukacji zdalnej w bieżącym roku szkolnym zorganizować 3. edycję Wojewódzkiego Konkursu Literackiego „Wolność jest w nas. Ku pamięci żołnierzy wyklętych”, było inspiracją i bodźcem do pracy. Dziękujemy wszystkim 104 uczniom, którzy wystartowali w naszym konkursie. Wierzymy, że ich praca twórcza, podjęta w duchu kultywowania pamięci o żołnierzach wyklętych, dała wspaniałe owoce w postaci nie tylko poszerzenia wiedzy historycznej i wzrostu świadomości patriotycznej, ale także wrażliwości na słowo i los drugiego człowieka, ponieważ – jak powiada klasyk – „ludzkie sprawy są zawsze godne pióra”. Dziękujemy także opiekunom merytorycznym wszystkich uczestników. Mamy świadomość, że bez wkładu pracy nauczycieli, ambitnych i twórczych pedagogów, na pewno nie powstałyby tak urzekające teksty: zgodne z prawdą historyczną, wywołujące fale wzruszeń czytelniczych, przejmujące w swej wymowie, o mądrym przesłaniu, intrygujące i skłaniające do przemyśleń. Jest to niewątpliwie wspaniałe osiągnięcie, wynikające z podjętego dydaktycznego i wychowawczego trudu. Nadmienić wypada, że Wojewódzki Konkurs Literacki „Wolność jest w nas. Ku pamięci żołnierzy wyklętych” od początku objęty jest patronatem Podkarpackiego Kuratora Oświaty. Oznacza to, że laureat ma prawo ubiegać się o wpisanie swego osiągnięcia na świadectwie ukończenia szkoły, co skutkować będzie przyznaniem dodatkowych punktów podczas rekrutacji do szkoły średniej.
Jako organizatorzy konkursu literackiego o zasięgu wojewódzkim jesteśmy głęboko przekonani, że z roku na rok jego ranga będzie wzrastać. Już dziś możemy powiedzieć, że uchodzi on za turniej prestiżowy, co wynika nie tylko z patronatu Podkarpackiego Kuratora Oświaty, lecz również z ogromnego zainteresowania młodzieży tematyką konkursu, którego wysoki poziom budzi niemały podziw i nieskrywane uznanie. Organizacja tak dużego wydarzenia to niebagatelna odpowiedzialność i ambitne wyzwanie, któremu udało się sprostać. Dziękujemy wszystkim za zaangażowanie. Nagrody, zgodnie ze złożoną deklaracją, wysłano na adresy szkół, w których naukę pobierają laureaci konkursu. Do zobaczenia za rok podczas gali finałowej czwartej edycji w Posadzie Górnej.
W imieniu organizatorów konkursu
Waldemar Kilar